• 85 719 61 94
  • szeptykultury@gmail.com

Historia dóbr Niewodnica Lewickich – część II: Z ziemi włoskiej do Polski

Historia dóbr Niewodnica Lewickich – część II: Z ziemi włoskiej do Polski

Aniela z Gąsowskich, wnuczka Samuela Aleksandra Lewickiego wyszła za mąż za Piotra Orsettego, łowczego ziemi bielskiej przed rokiem 1732. W ten sposób dobra Niewodnica Lewickie na prawie 100 lat stały się własnością rodziny Orsettich (Orsettych). Do tej rodziny należały także inne dobra na Podlasiu: Śliwno, Kowalewszczyzna, Waniewo, Bokiny i Kruszewo. Przodkowie rodziny Orsettich pochodzili z Włoch.

W końcu XVI wieku na tereny Polski napływały spore grupy emigrantów z Włoch, przede wszystkim kupców. Część z nich, w tym także pochodząca z miasta Lukka rodzina bankierów i kupców Orsettich, osiedliła się w Krakowie. Wilhelm Orsetti ożenił się z Polką, Katarzyną Cieniowicówną i prowadził swoje interesy w Krakowie, gdzie szybko został uznany za najbogatszego kupca. Zajmował się spławianiem Wisłą miedzi oraz handlem materiałami i zbożem, co w owych czasach było dobrym sposobem na pomnażanie majątku.

Rodzina Orsettich posiadała szlachectwo nadane przez cesarza rzymskiego Ferdynanda III, jednak w Polsce obce tytuły nie obowiązywały. W 1659 roku Wilhelm Orsetti otrzymał od króla Jana Kazimierza polskie szlachectwo oraz herb Złotokłos, gdyż – jak dowodzono w dokumentach – rodzina ta poszczycić się mogła znakomitą przeszłością oraz dostojnymi przodkami, wśród których mieli być nawet papieże. Wkrótce Orsetti nabyli znaczne dobra na Polesiu.

 

***

Na Podlasie przedstawiciele tej rodziny przybyli w drugiej połowie wieku XVII. Objęli w zastaw starostwo knyszyńskie, co dało im możliwości na zawieranie małżeństw z przedstawicielami miejscowej zamożnej szlachty. W posiadanych dobrach niezwykłą dbałość przywiązywali do wyglądu ich siedzib, które otaczali ozdobnymi ogrodami a przede wszystkim stawami i kanałami wodnymi.

 

***

Aniela i Piotr Orsetti mieli pięcioro synów: Macieja, Wilhelma, Piotra, Władysława i Szymona. W wyniku podziałów spadkowych, Niewodnica Lewickich stała się własnością Franciszka Orsettiego, szambelana Jego Królewskiej Mości, wnuka Anieli i Piotra. Dalsze podziały spadkowe są zawiłe i nie do końca znane.

W drugiej połowie XVIII wieku przedstawiciele Orsettich są jeszcze kilkukrotnie wymieniani jako właściciele dóbr Niewodnica Lewickich. Ich imiona pojawiają się także w księgach metrycznych juchnowieckiego kościoła. Jest wśród nich między innymi Monika Orsetti, córka Władysława, łowczego ziemi łomżyńskiej tytułowanego także porucznikiem gwardii księcia kurlandzkiego Karola Krystiana. Dokumenty wymieniają także dwie inne córki Władysława: Mariannę i Marcjannę oraz jego  Władysława: Jana, Józefa, Wilhelma, Dominika i Franciszka Ignacego. Ten ostatni, jako szambelan królewski oprócz dóbr niewodnickich otrzymał także Juchnowiec i Wólkę Juchnowiecką, choć sam mieszkał w majątku Kruszewo.

Z kolei wdowa po Władysławie Orsettim, Anna z Sarnackich primo voto Wyszyńska wymieniana jest jako dobrodziejka kościoła w Niewodnicy, na rzecz którego w 1781 roku uczyniła zapis.

 

***

Na początku wieku XIX w posiadanie Niewodnicy Lewickich weszli Wiktor i Zuzanna z Drewnowskich Grądzcy. Rodzina Grądzkich była starym rodem szlacheckim z pogranicza Podlasia i Mazowsza. Rodzinną siedzibą Grądzkich były Grądy w ziemi wiskiej. W 1803 roku Wiktor i Zuzanna Grądzka kupili od Franciszka Orsettiego dobra Niewodnica Lewickich.

Wiktor aktywnie angażował się w politykę w czasach napoleońskich. Na pierwszym sejmiku szlacheckim po utworzeniu Obwodu Białostockiego, przedstawiciele podlaskiej szlachty wybrali go na marszałka szlachty powiatu białostockiego. Aktywnie działał na rzecz sprawy chłopskiej i zniesienia pańszczyzny, przygotował projekt prawa o uwolnieniu włościan, który uznano za bardzo korzystny, choć nie udało się wprowadzić go w życie. W 1812 roku Grądzki był nawet wskazany przez Napoleona na członka Białostockiej Izby Administracyjnej. Cofające się wojska rosyjskie zmusiły go wraz z innymi działaczami tego okresu do udania się do Rosji, skąd powrócił w 1813 roku. Wiktor Grądzki w 1815 roku popełnił samobójstwo. Powody tego czynu nie są znane. Może do takiego kroku skłonił go upadek cesarza i idei napoleońskiej? A być może były to trudności finansowe? To zapewne pozostanie tylko w sferze domysłów.

Po śmierci męża jako właścicielka dóbr Niewodnica Lewickich wymieniana jest już tylko wdowa po nim, Zuzanna. 28 października 1836 roku córka Wiktora i Zuzanny, Zofia wychodzi za mąż za pochodzącego z nadniemeńskiego majątku Starzynki Tadeusza Nowickiego. W tym momencie otwiera się nowy rozdział w dziejach Niewodnicy Lewickich, który – choć krótki – odznaczy się powstaniem

Komentarz